علت و درمان سندروم پیش از قاعدگی (PMS) در زنان و تفاوت آن با اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD)

سندروم پیش از قاعدگی (PMS) یا تنش پیش از قاعدگی (PMT)  چیست؟

سندروم پیش از قاعدگی یا (premenstrual syndrome) PMS مجموعه ای از اختلالات و علائم روحی-روانی و جسمی است که قبل از شروع عادت ماهانه بانوان بروز و طیف گسترده ای از این علائم، از خفیف تا شدید را نشان داده و شامل میشود. سندروم پیش از قاعدگی که بعضی افراد به آن اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی نیز می گویند، بسیار شایع بوده و اکثر بانوان با آن آشنایی دارند. اکثر بانوان در سن باروری، علائم پیش از قاعدگی را تجربه کرده اند که در 3 تا 8 درصد از آنان این علائم بسیار شدید است . PMS در بیشتر موارد ژنتیکی بوده و با نگاهی به سابقهٔ خانوادگی افراد میتوان آن را پیش بینی کرد. علت آن که چرا وجود سندرم پیش از قاعدگی در بانوانی که مبتلا به اختلالات خلقی مانند افسردگی و یا اختلال دوقطبی هستند بالا است هنوز مشخص و اثبات نشده است. علائم این سندروم میتواند به شکل‌های مختلف بروز کرده و در هر فرد تا فرد دیگر از نظر شدت بروز علائم و نوع آن متفاوت است. ویتامین B، مخصوصاً ویتامین B6، می‌تواند به پیشگیری و کمتر شدن علائم این سندروم کمک شایانی کند. در نتیجه می توان گفت که سندرم پیش از قاعدگی بر احساسات، سلامت فیزیکی و رفتار خانم ها در طی روزهای پیش از قاعدگی تاثیر گذار است بنابراین درمان علائم PMS به این علت اهمیت دارد که میتواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و باعث شودکه فرد نتواند برای مدتی به کارهای روزانه و فعالیت های خود برسد در نتیجه باعث اختلال در زندگی فرد او خواهد شد. علت اصلی بروز سندروم پیشاقاعدگی هنوز به طور کامل مشخص نیست اما احتمال میرود که حساسیت بدن فرد نسبت به هورمون پروژسترون (هورمونی با نقش حیاتی در بدن زنان) و به دنبال آن کاهش میزان ناقل های عصبی (نوروترانسمیتر) مانند سروتونین (نوعی انتقال‌دهنده‌های عصبی از نوع مونوآمینه اسید بیوژنیک) ممکن است موثر باشند.

علت بروز سندروم پیش از قاعدگی

همانطور که در تعریف سندرم پیش از قاعدگی گفته شد علت بروز علائم این اختلال هنوز اثبات نشده بنابراین جمعی محققان بر این باورند دلیل آن تغییرات هورمون های جنسی (پروژسترون) و میزان سروتونین (نوعی انتقال دهنده یعصبی است) در شروع عادت ماهانه یا قاعدگی است. در ماه سطح هورمون های استروژن و پروژسترون در بعضی از روزهای افزایش پیدا می کند و افزایش این هورمون ها باعث بروز سه نشانه مهم این سندروم یعنی تغییر در خلق و خو(کج خلقی)، اضطراب و تحریک پذیری (تنش) می شود. مواردی همچون کشیدن سیگار، سابقه ی افسردگی، ورزش نکردن و خواب ناکافی،افزایش سن، استفاده ی بیش از حد از الکل، نمک، گوشت قرمز و شکر می تواند بر تشدید این علائم تأثیرگذار باشد.

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD)

اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (Premenstrual dysphoric disorder) شکلی فوق العاده شدیدتر از سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است و به عنوان یک اختلال روانشناختنی مشابه با افسردگی تک ‌قطبی به شمار می رود. برخالاف سندروم پیش از قاعدگی که اکثر بانوان ممکن است آن را تجربه کرده باشند. تنها بین ۲ تا ۱۰ درصد از زنان در دوران بین دوران بلوغ تا یائسگی(سن باروری) زندگی خود ، دچار اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی شده که به‌طور جدی در جسم، روان و احساسات آنان تأثیر گذاشته و فرد دچار آشفتگی و ناخوشی می‌شود. PMDD همان نوع پیشرفته و شدید از سندرم پیش از قاعدگی است که بسیاری از بانوان رو در سراسرجهان درگیر اختلال روانی، عاطفی و جسمانی کرده و فرد را از فعالیت روزانه، عملکرد اجتماعی، شغلی و جنسی باز دارد. زنانی که مبتلا به اختال ناخوشی پیش از قاعدگی بیشتر در معرض خطر خودکشی بوده و داشتن تفکر خودکشی در آنان 2.8 برابر بیشتر و اقدام به خودکشی نیز  3.3 برابر بیشتر از دیگر افراد جامعه است.

علائم و نشانه های سندروم پیش از قاعدگی

 علائم و نشانه های شایع در سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از:

• کمر درد
• شکم درد
• تغییر در اشتها
• افسردگی
• بالا رفتن ضربان قلب
• تحریک پذیر، پرتنش یا اضطراب
• احساس خستگی
• سردرد و سرگیجه
• گرگرفتگی
• درد مفاصل
• تغییر در خلق و خو و کج خلقی
• تغییر در میل جنسی
• حساسیت و تورم سینه
• اختلال در تمرکز
• مشکلات خواب
• گرایش به تنها بودن
• حالت تهوع
• و...

روش تشخیص سندرم پیش از قاعدگی

سندرم پیش از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

آزمایش:

هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص سندروم پیش از قاعدگی (PMS) و یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) وجود ندارد. علائم و نشانه های این اختلال ها تنها باید در نیمه‌ی دوم چرخه‌ی قاعدگی (مرحله لوتئال) و طی 5 تا 7 روز قبل از شروع قاعدگی رخ داده و با نشانه های جسمی و رفتاری همراه باشد. اگر فردی در روزهای 4 تا 12 چرخه ی ۲۸ روزه قاعدگی خود باشد، نباید این نشانه ها را داشته باشد.

آزمایش خون:

برای تشخیص سندروم پیش  از قاعدگی یا اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی به آزمایش خون نیازی نیست. اما آزمایش شمارش گلبول‌های خون برای تشخیص سایر بیماری‌ها مانند کم خونی، که باعث احساس خستگی مفرط می‌گردد، استفاده شود. از آزمایش خون برای تشخیص عملکرد تیروئید (کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم / پرکاری تیروئید  یا هایپرتیروئیدیسم) نیز استفاده می شود. نشانه های این دو اختلال (کم خونی و تیروئید) نیز مشابه سندروم پیش از قاعدگی و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی است.

علائمی که تجربه می‌کنید می تواند نشان دهنده‌ی اختلال ناخوشی قبل از قاعدگی ( PMDD) باشد، با این حال ممکن است که پزشکتان از شما می‌خواهد که این علائم را به طور  مداوم و  روزانه به مدت دو دوره‌ی کامل قاعدگی یادداشت و ثبت کنید.

درمان سندروم پیش از قاعدگی

اکثر روش هایی که برای درمان وکاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی در طب سنتی آمده مربوط به تغییر در شیوه زندگی هستند. که با توجه به شرایط و موقعیت افراد و نوع اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی آنها انتخاب می شوند. افرادی که دچار احساس نفخ و مشکلات گوارشی هستند باید وعده‌های غذایی کوچک‌تری را جایگزین کنند. همچنین بهتر است از مصرف غذاهای شور در دوران سندروم پیش از قاعدگی پرهیز شود و از غذاهایی که سرشار از کربوهیدرات هستند استفاده شود مانند میوه‌ها، سبزیجات و... . در درمان PMS  بهتر است حداقل ۳۰ دقیقه در روز را به ورزش و پیاده‌روی بپردازند و ورزش را بطور روزانه و مداوم پیگیری کنند تا علائم عذاب آور این دوران را بصوت چشمگییری کاهش دهند.

مصرف دمنوش های گیاهی نیز می تواند برای درمان PMS مفید باشد. مخصوصاً گیاهانی که خاصیت آرام بخش دارند، مانند دمنوش اسطوخودوس و بهار نارنج که برای آرامش اعصاب و ایجاد احساس مطلوب مفید است. دمنوش زنجبیل نیز که برای گرم کردن بدن استفاده می شود می تواند از شدت علائم بکاهد.

انواع قرص هایی که برای درمان سندرم پیش از قاعدگی تجویز می‌کنند،. داروهای ضد افسردگی، ضد التهاب و دیوریتیک‌ها هستند که به کاهش علائم کمک می کنند.

مصرف مکمل ها نیز می تواند به کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی کمک کند. مصرف مکمل‌هایی نظیر ویتامین C، ویتامین B6، کلسیم، و ... در کاهش علائم و نشانه های سندروم پیش از قاعدگی مفید است.

ورزش کردن کمک شایانی به کاهش و حل مشکلاتی از قبیل استرس، تنش، اضطراب و افسردگی کرده و باعث آرامش میشود. توصیه می شود حتماً ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

اهمیت وجود فضای سبز در کاهش بروز سندروم پیش از قاعدگی

وجود فضای سبز در همسایگی محیط زندگی احتمال بروز سندروم پیش از قاعدگی را کاهش می دهد. بر اساس پژوهشی که در کشورهای نروژ و سوئد بر روی 1000 زن از سنین 18 تا 49 سال انجام گرفته است، زنانی که در محله هایی با فضای سبز بیشتر زندگی می کنند، بسیار کمتر از دیگر زنانی که این شرایط را ندارند دچار سندروم پیش از قاعدگی می شوند.

امیدواریم به فضای سبز شهری بیش از پیش اهمیت داده شود زیرا نه تنها در ایجاد آرامش درونی موثر است بلکه در مسائل جسمی نیز نقش بسزایی دارد.